Onmisbaar voor de weestand en belangrijk voor een aantal wezenlijke processen in je lichaam waaronder het zicht, de huid, je haar en je tandvlees, vitamine A is wellicht belangrijker dan je denkt. Een tekort aan vitamine A valt dan ook vrij snel op en gelukkig is er veel aan te doen.
Net als veel andere vitamines is ook vitamine A oplosbaar in vet en kan het door ons eigen lichaam worden aangemaakt. Vitamine A halen we vooral uit dierlijke, bijvoorbeeld lever, maar ons lichaam is ook goed in staat om uit plantaardige producten zelf vitamine A te produceren. En ook al is vitamine A een bekende term, veel mensen kennen het ook onder een andere naam: Retinol.
Vitamine A: een noodzakelijke vitamine
Vitamine A is van groot belang voor de ogen en de huid. Het stimuleert en reguleert de aanmaak van de cellen en speelt op die manier een belangrijke rol bij de aanwezige weefselstructuur. Onder invloed van vitamine A worden nieuwe epitheelcellen aangemaakt in onder andere de huid, de luchtpijp en het longweefsel. Door de aanwezigheid van vitamine A kunnen onze ogen zich ook aanpassen aan veranderende lichtomstandigheden zodat we ook in het donker goed kunnen zien.
Vitamine A speelt tevens een voorname rol in ons immuunsysteem. Voor een goede weerstand is dus niet alleen vitamine C nodig. Ook voor kinderen in de opgroeiende fase is vitamine A van groot belang, in de meeste gevallen zal het niet nodig zijn om extra vitamine A te geven, tenzij het wordt voorgeschreven door de huisarts.
Net als veel andere vitamines is ook vitamine A oplosbaar in vet. Ons lichaam is dus ook in staat om een overschot aan vitamine A op te slaan in het lichaamsvet. Niet al het aanwezige vitamine A wordt op deze manier opgeslagen, een groot deel verlaat het lichaam weer via de gebruikelijke weg.
Een van de grotere voordelen van vitamine A is dat het bestand is tegen hoge temperaturen. De aanwezige vitamine A blijft dus in onze voeding zitten, ook al wordt deze op hoge temperaturen bereid. Zo zijn vleesproducten als vleeswaren, maar ook zuivelproducten, met name vis en ei, rijk aan vitamine A. vaak wordt deze vitamine ook gebruikt als toevoeging in bijvoorbeeld margarine, halvarine en andere braad- en bakproducten.
Het menselijk lichaam is in staat om ook zelf vitamine A aan te maken. De in de plantaardige producten aanwezige carotenoïden is hiervoor de basis. Het gaat dan met name om de zogenaamde provitamine A. De aanwezige carotenoïde is bètacaroteen die we veel tegen komen in groenten, zoals worteltjes, bloemkool en spitskool. Daarnaast bevat fruit, zoals sinaasappels, mandarijnen en bananen ook veel bétacaroteen. Andere stoffen die het lichaam om kan zetten in vitamine A zijn alfacaroteen en bètacryptoxanthine.
Vitamine A of Retinol
Een andere, meer bekende naam voor vitamine A is retinol. De vitamine A die we aantreffen in ons eten of drinken word daarom vaak vermeld als retinol. Naast deze naam wordt ook vaak retinylesters, of provitamine A-cartenoïden gebruikt. Het gehalte aan vitamine A of retinol wordt op de verpakking van het product altijd vermeld in aantallen microgram vitamine A. De vitamine A die we vaak aantreffen in voedingssupplementen is vaak herkenbaar als retinylacetaat of palmitaat. Dit zijn de gangbare variaties, er zijn echter ook supplementen die enkel B-caroteen bevatten, in dergelijke gevallen wordt het gehalte dan vermeld als vitamine A.
Gezondheidseffecten van vitamine A
Vitamine A heeft met name invloed op de conditie van de huid en de ogen. Onder invloed van vitamine A wordt de conditie van de weefselstructuur van de huid in stand gehouden. Het is daarnaast betrokken bij de vorming van epitheelcellen. Deze cellen vormen een soort van beschermlaag voor diverse organen waaronder de huid, de luchtpijp, het haar maar ook het tandvlees en longweefsel.
Vitamine A speelt daarnaast ook een belangrijke rol bij de werking van ons immuunsysteem. Ook het zicht van de ogen, bijvoorbeeld in nachtelijke situaties, wordt door vitamine A gereguleerd.
Met name voor jonge kinderen is voldoende vitamine A essentieel, het zorgt voor een goede ontwikkeling van het lichaam, samen met andere stoffen zoals calcium. In de meeste gevallen zal het niet nodig zijn om jonge kinderen extra vitamine A te geven door middel van voedingssupplementen. Enkel als een arts het voorschrijft is het noodzakelijk. Sterker nog, voor kinderen van 1 tot 3 jaar is er een maximum voorgeschreven van 800 microgram, voor volwassenen ligt die grens een stuk hoger, namelijk op 3000 microgram.
Vergiftiging door een te grote hoeveelheid vitamine A
Een tekort aan vitamine A kan eenvoudig worden opgelost door extra voedingssupplementen te slikken of door het voedingspatroon aan te passen. Een te grote hoeveelheid aan vitamine A is echter ook mogelijk, in dat geval kunnen er typische klachten ontstaan:
- Hoofdpijn
- Misselijkheid
- Duizeligheid
- Vermoeidheid
- Oogproblemen
- Huidafwijkingen
Behalve deze klachten, kan een te hoog gehalte aan vitamine A op termijn leiden tot heupfracturen. In dat geval is er overigens eerder sprake van een tekort aan vitamine A uit dierlijke producten. Met name mensen die er een veganistisch dieet op na houden hebben een grotere kans op een tekort aan dit type vitamine A.
Een te hoog gehalte aan vitamine A is zeldzaam en wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door het eetpatroon: te vaak lever eten of het nemen van te hoge doses supplementen. Voor peuters en kleuters is overigens het advies om leverproducten te vermijden.
Gevolgen van vitamine A tekort
Door de specifieke werking van vitamine A zal een tekort snel leiden tot verschillende klachten:
- Huidproblemen
- Dof, ongezond uitziend haar
- Nachtblindheid
- Permanente blindheid
Behandeling van vitamine A tekort
Een tekort aan vitamine A kan daarom snel worden bestreden door kritisch te kijken naar de eetgewoontes. Een eenvoudige manier om tekorten te bestrijden is het nuttigen van runderlever. Een kleine hoeveelheid runderlever (100 gram) bevat van nature al 27.000 microgram, leverworst of leverpaté als broodbeleg is al goed voor ongeveer 1000 tot 1200 microgram vitamine A per boterham. Voldoende dus om de gewenste hoeveelheid op peil te brengen.