In feite is er niets mis met een beperkte dosis stress. Dat weten we sinds de waarnemingen van Robert Darwin. Darwin zag dat mens, plant en dier gedreven werden door natuurlijke selectie. Hij stelde eveneens vast dat een gepaste hoeveelheid stress vooruitgang en aanpassing aan wisselende omstandigheden bevordert. Volgens Darwin zijn variaties noodzakelijk voor het bevorderen van evolutie. Indien alle individuen van een soort identiek zouden blijven, is er geen ruimte voor verandering.
De echte functie van stress
Darwin heeft de echte functie van stress ontdekt. Stress is een noodzakelijk reflex bij echt of vermeend gevaar. Maar stress zet ook aan tot vernieuwing.
Stress zorgt dus niet enkel voor overleving, maar ook voor vooruitgang en zelfontwikkeling. Darwin toonde aan dat niet per se de sterkste of de slimste overleeft, maar wel de degene die zich het gemakkelijkst aanpast aan nieuwe omstandigheden. Wie zich niet aanpast, sterft.
De evolutie maakt kleine stapjes. Maar ze doet een sprong voorwaarts als er grote problemen opduiken. Dat zou de reden kunnen zijn waarom mensen die op plaatsen wonen waar aardbevingen, tsunami’s en uitbarstingen van vulkanen gebeuren zich het snelst aanpassen aan de steeds wisselende omstandigheden.
Stress kan dus beschouwd worden als de leerschool voor het ontwikkelen van veerkracht. Je leert omgaan met wisselende omstandigheden.
Een verhaal over kreeften en groei
Dit verhaal van rabbijn Abraham Twerski over kreeften is een verhaal voor iedereen die verandering pijnlijk en moeilijk vindt. Kreeften zijn kleine, zachte levende wezens in een harde schaal. Als een kreeft begint te groeien, voelt dat pantser pijnlijk aan want het groeit niet mee en wordt te klein. De kreeft voelt pijn en raakt in acute stress. Hij trekt zich terug onder een steen. Daar werpt de kreeft zijn pantser af en vormt een nieuwe, grotere schaal. Maar na een tijd begint ook die schaal te kwellen want de kreeft blijft verder groeien. Dan moet de kreeft het proces herhalen, weer een steen opzoeken en de schelp afwerpen. Zo blijft het verder gaan en zo is groei en ontwikkeling mogelijk.
Maar stel nu dat kreeften therapeuten hebben, dan zouden ze nooit groeien. Want dan kregen ze wellicht een of andere pijnstiller en voelden ze niet dat ze groeiden. Ze zouden zich goed blijven voelen, ook al was de schaal te klein.
Zo gaat dat ook bij stress. Stress is een signaal dat zegt: “Er is groei en vooruitgang mogelijk.” Een pijnstiller is dan geen optie. Kwetsbaar durven zijn en het pantser afgooien is wel nodig. Zoek daartoe een veilige omgeving.
Eenmaal je er bewust van bent dat om te groeien een kleine dosis stress nodig is, kun je ook makkelijker omgaan met stress.
Het verloop van stress
Onderstaande figuur toont een normaal stressverloop. Dat verloop werd aangetoond door Yerkes en Dodson. Er blijkt volgens deze wet een optimaal stressniveau te zijn met een maximale efficiëntie. Is er te weinig stress dan presteren we niet of nauwelijks. Is het stressniveau te hoog vermindert de prestatie. Er bestaat een omgekeerde U-vormige verbinding tussen stress en prestatie.
De curve is verschilt van mens tot mens. Door middel van een gezond niveau van alertheid kunnen de prestaties worden verhoogd tot een piek. Maar ze kan ook weer dalen bij overbelasting.
Het is ingewikkeld
In onze moderne wereld is het plots ingewikkeld. Mensen worden minder blootgesteld aan levensbedreigende situaties en grote gevaren. We maken daarentegen snel opeenvolgende kleine stresssituaties mee.
Een voorbeeld: we worden wakker en moeten ons haasten om op tijd op het werk te zijn of op school, we komen misschien in een file terecht, we vinden geen parking, we ontmoeten een norse manager en zwijgende haastige collega’s, we werken in een landschapsbureau met veel lawaai, we eten ongezond en gehaast om dan weer in de file terecht te komen bij onze dierbaren waar we geen tijd meer voor hebben. Ze verstoren we de normale Yerkes en Dodson curve want de basislijn ligt dan hoger. De stress blijft aanhouden en daar is het reptielenbrein niet op voorbereid. En dan kunnen we ziek worden of een burn-out ontwikkelen.
In onderstaande tekening zien we een verstoorde curve. Dan zien we een opeenvolging van verschillende kleine stresssituaties. Dat kan ons brein niet aan. Mensen worden dan snel ziek in dergelijke situatie.
Dr. Swinnen is arts, licentiaat in de verzekeringsgeneeskunde en statisticus. Hij werkte ruim tien jaar als verzekeringsgeneesheer, waar hij veelvuldig geconfronteerd werd met de gevolgen van toenemende stress in bedrijven. Ondertussen is hij reeds meer dan twintig jaar bedrijfconsulent en coach in verband met stress, emoties en geluk. Hij heeft een passie voor de impact van emoties op het functioneren van mensen.
Hij bracht onlangs het populaire boek Waarom wij vreemdgaan en parachutespringen – Ons onbegrijpelijke brein uit.
Op 4 oktober 2018 organiseert dr. Luc Swinnen ook het congres Brein, Branie en Burn-Out. Op het symposium leiden 5 topexperts je naar de boeiende wereld van ons brein. Meer info over het symposium en hoe je je kan inschrijven vind je hier.
Bekijk voor meer info over Dr. Swinnen, workshops en open trainingen zeker ook zijn website www.stressmanagement.be.
